احادیثی درباره ی انفاق

1- رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : أرضُ القِیامَةِ نارٌ ما خَلا ظِلَّ المُؤمِنِ ؛ فإنَّ صَدَقَتَهُ تُظِلُّهُ .

[الکافی : 4 / 3 / 6 ، ثواب الأعمال : 169 / 9.]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سرزمین قیامت سراسر (گرما) آتش است، مگر سایه مؤمن؛ زیرا که صدقه اش بر او سایه مى افکند.

2- رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله: مَن أعطى دِرهَما فی سَبیلِ اللّه ِ کَتَبَ اللّه ُ لَهُ سبعَمِائةِ حَسَنَةٍ .

[الأمالی للطوسیّ : 183 / 306.]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که یک درهم در راه خدا بدهد، خداوند برایش هفتصد ثواب مى نویسد.

3- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : إنّ إنفاقَ هذا المالِ فی طاعَةِ اللّه ِ أعظَمُ نِعمَةٍ ، و إنّ إنفاقَهُ فی مَعاصِیهِ أعظَمُ مِحنَةٍ .

[غرر الحکم : 3392.]

امام على علیه السلام : به راستى که هزینه کردن این مال در راه طاعت خدا بزرگترین نعمت است و خرج کردن آن در راه معاصى او بزرگترین محنت (رنج).

4- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : طُوبى لِمَن أنفَقَ الفَضلَ مِن مالِهِ و أمسَکَ الفَضلَ مِن کلامِهِ .[بحار الأنوار : 96 / 117 / 9.]

امام على علیه السلام : خوشا کسى که زیادى مال خویش را انفاق کند و جلوى زیاده گویى خود را بگیرد.

5- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : طُوبى لِمَن ذَلَّ فی نَفسِهِ ، و طابَ کَسبُهُ ، و صَلُحَت سَریرَتُهُ (سِیرَتُهُ) ، و حَسُنت خَلیقَتُهُ ، و أنفَقَ الفَضلَ مِن مالِهِ ، و أمسَکَ الفَضلَ من لِسانِهِ .

[نهج البلاغة : الحکمة 123.]

امام على علیه السلام : خوشا آنکه خود را خوار انگاشت و درآمدى (عملى) پاک و نهادى سالم و شایسته و اخلاقى نیکو یافت و زیادى مال و ثروتش را انفاق کرد و زبانش را از زیاده گویى نگه داشت.

6-  الإمامُ علیٌّ علیه السلام : إنّکُم إلى إنفاقِ ما اکتَسَبتُم أحوَجُ مِنکُم إلَى اکتِسابِ ما تَجمَعونَ .

[غرر الحکم : 3827.]

امام على علیه السلام : شما به انفاق کردن آنچه به دست آورده اید محتاجترید تا به دست آوردن آنچه گرد مى آورید.

7- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : إنّکُم إلى إجراءِ ما أعطَیتُم أشَدُّ حاجَةً مِن السّائلِ إلى ما أخَذَ مِنکُم .[غرر الحکم : 3833.]

امام على علیه السلام : راستى که شما به دادن [یا : پاداشِ ]آنچه عطا مى کنید نیازمندترید تا نیاز فقیر به آنچه از شما مى گیرد.

8- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : إنّکُم أغبَطُ بما بَذَلتُم مِن الرّاغِبِ إلَیکُم فیما وَصَلَهُ مِنکُم .[غرر الحکم : 3834.]

امام على علیه السلام : سودى که شما از آنچه بخشیده اید مى برید بیشتر از سودِ کسى است که با خواهش از شما چیزى به او مى رسد.

9- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : الصَّدَقَةُ تُنْمى عِندَ اللّه ِ .[بشارة المصطفى : 25 ، تحف العقول : 172.]

امام على علیه السلام : صدقه، نزد خداوند بارور مى شود.

10- الإمامُ الباقرُ علیه السلام : لا تُعطی العَطیَّةَ تَلتَمِسُ أکثَرَ مِنها .[بحار الأنوار : 96 / 144 / 13.]

امام باقر علیه السلام : چیزى عطا مکن براى اینکه در قبال آن مقدار بیشترى طلب کنى.

11- الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : مَلعونٌ مَلعونٌ مَن وَهَبَ اللّه ُ لَه مالاً فلَم یَتَصَدَّقْ مِنهُ بشیءٍ .[بحار الأنوار : 96 / 133 / 67.]

امام صادق علیه السلام : ملعون است، ملعون کسى که خداوند مالى به او ببخشد و او از آن مال صدقه اى ندهد.

هر که انفاق کند به سود خود انفاق کرده است

12- رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : کُلُّکُم مُکَلِّمٌ ربَّهُ یَومَ القِیامَةِ لَیس بَینَهُ و بَینَهُ تَرجُمانٌ ، فیَنظُرُ أمامَهُ فلا یَجِدُ إلاّ ما قَدَّمَ ، و یَنظُرُ عن یَمینِهِ فلا یَجِدُ إلاّ ما قَدَّمَ ، ثُمّ یَنظُرُ عن یَسارِهِ فإذا هُو بالنّارِ ، فاتَّقوا النّارَ و لَو بِشِقِّ تَمرَةٍ ، فإن لَم یَجِدْ أحَدُکُم فبِکَلِمَةٍ طَیّبَةٍ .[النوادر للراوندیّ : 86 / 10 .]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر یک از شما در روز قیامت با پروردگارش سخن مى گوید و میان او و خدا هیچ ترجمانى نیست. پس، رو به روى خود را مى نگرد و جز آنچه پیش فرستاده است چیزى نمى یابد، سمت راست خود را مى نگرد جز آنچه پیش فرستاده چیزى نمى یابد. سپس سمت چپ خود را مى نگرد ناگاه آتش را مى بیند. بنا بر این، اگر شده با [صدقه دادن ]نصف خرمایى خود را از آتش برهانید و اگر کسى از شما همان را هم نیافت، با سخنى خوش و پسندیده این کار را بکند.

13- الترغیب و الترهیب : ـ قال رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله لأصحابِهِ ـ : أیُّکُم مالُ وارِثهِ أحَبُّ إلَیهِ مِن مالِهِ ؟ قالوا : یا رسولَ اللّه ِ ، ما مِنّا أحدٌ إلاّ مالُهُ أحَبُّ إلَیهِ مِن مالِ وارِثِهِ

قالَ : فإنَّ مالَهُ ما قَدَّمَ ، و مالَ وارِثِهِ ما أخَّرَ .[الترغیب و الترهیب : 2 / 50 / 8.]

الترغیب و الترهیب : پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به اصحاب خود فرمود : کدام یک از شما مال وارثش را بیشتر از مال خود دوست دارد؟ اصحاب عرض کردند : اى رسول خدا! هیچ یک از ما نیست مگر اینکه مال خودش را بیشتر از مال و دارایى وارثش دوست دارد

حضرت فرمود : مالِ هر کس همان است که [براى آخرت ]پیش مى فرستد، و مال وارثش آن است که پس از خود بر جاى مى گذارد.

14- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : لَیسَ لأحَدٍ مِن دُنیاهُ إلاّ ما أنفَقَهُ على اُخراهُ .[غرر الحکم : 7516.]

امام على علیه السلام : هیچ کس را از دنیایش بهره اى نیست مگر آنچه را که براى آخرتش انفاق کند.

15- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : ما قَدَّمتَ مِن دُنیاکَ فلِنَفسِکَ ، و ما أخَّرتَ مِنها فلِلعَدُوِّ .[غرر الحکم : 9615.]

امام على علیه السلام : آنچه از دنیایت [به سوى آخرت ]پیش فرستى از آن توست و آنچه از خود بر جاى گذارى از آنِ دشمن است.

16- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : إنّما لَکَ مِن مالِکَ ما قَدَّمتَهُ لاِخِرَتِکَ ، و ما أخَّرتَهُ فلِلوارِثِ .[غرر الحکم : 3904.]

امام على علیه السلام : در حقیقت از دارایى تو همان متعلّق به توست که براى آخرتت پیش فرستى و آنچه پس از خود بگذارى از آنِ وارث است.

17- الإمامُ علیٌّ علیه السلام ـ فی وصیَّتِهِ لابنهِ الحسنِ علیه السلام ـ : إنّما لکَ مِن دُنیاکَ ما أصلَحتَ بهِ مَثواکَ ، فأنفِقْ فی حَقٍّ و لا تَکُن خازِنا لِغَیرِکَ .[تحف العقول : 83.]

امام على علیه السلام ـ در سفارش به فرزند بزرگوارش حسن علیه السلام ـ فرمود : در حقیقت بهره تو از دنیایت همان است که با آن آخرتت را بسازى. پس در راه حق خرج کن و خزانه دار دیگران مباش.

18- الإمامُ علیٌّ علیه السلام ـ أیضا ـ : و اعلَمْ أنّ أمامَکَ طَریقا ذا مَسافَةٍ بَعیدَةٍ ، و مَشَقَّةٍ شَدیدَةٍ ، و أنّهُ لا غِنى بکَ فیهِ عن حُسنِ الارتِیادِ ، و قَدرِ (قَدِّرْ) بلاغِکَ مِن الزّادِ ، مَع خِفَّةِ الظَّهرِ ، فلا تَحمِلَنَّ على ظَهرِکَ فَوقَ طاقَتِکَ ، فیَکون ثِقلُ ذلکَ وَبالاً علَیکَ ، و إذا وَجَدتَ مِن أهلِ الفاقَةِ من یَحمِلُ لکَ زادَکَ إلى یَومِ القِیامَةِ ـ فیُوافِیکَ بهِ غَدا حَیثُ تَحتاجُ إلَیهِ ـ فاغتَنِمْهُ و حَمِّلْهُ إیّاهُ ، و أکثِرْ مِن تَزویدِهِ و أنتَ قادِرٌ علَیهِ ، فلَعلَّکَ تَطلُبُهُ فلا تَجِدُهُ ، و اغتَنِمْ مَنِ استَقرَضَکَ فی حالِ غِناکَ ، لیَجعَلَ (یَحصَلَ) قَضاءهُ لکَ فی یَومِ عُسرَتِکَ .[نهج البلاغة : الکتاب 31.]

امام على علیه السلام ـ در سفارش به حضرت حسن علیه السلام ـ نوشت : بدان که تو راهى دور و دراز و پر مشقّت در پیش دارى و در پیمودن این راه از عمل پسندیده و توشه اى چندان که تو را سبکبار به منزل رساند بى نیاز نیستى. پس بیش از توانت بر پشت خود بار مَنهِ که سنگینى آن تو را بیازارد و هرگاه نیازمندى یافتى که توشه تو را تا روز قیامت بر دوش کشد و فردا که به آن نیاز دارى آن را به تو تحویل دهد، وجود او را غنیمت دان و بار خویش را بر دوش او نِه و تا جایى که مى توانى او را بار کن؛ زیرا چه بسا که او را دگر باره بجویى و نیابى و نیز وجود کسى را که در روزگار توانگریت از تو وام خواست غنیمت بدان تا در روز تنگ دستیت [روز قیامت] آن را به تو پس دهد.

19- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : إنّ العَبدَ إذا ماتَ قالَتِ المَلائکَةُ: ما قَدَّمَ ؟ و قالَ النّاسُ : ما أخَّرَ ؟ فقَدِّموا فَضلاً یَکُن لَکُم ، و لا تُؤَخِّروا کَلاًّ یَکُن علَیکُم .[بحار الأنوار : 96 / 115 / 3 .]

امام على علیه السلام : هرگاه آدمى بمیرد فرشتگان گویند : چه پیش فرستاد؟ و مردم گویند : چه باقى گذاشت؟ پس، چیزى براى خود پیش فرستید تا از آنِ شما باشد و همه را بعد از خود باقى مگذارید که وبال شما خواهد بود.

خداوند وعده داده است که انفاق را عوض خواهد داد

20- رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : ما نَقَصَ مالٌ مِن صَدَقَة قَطُّ ، فأعطُوا و لا تَجبُنوا .[بحار الأنوار : 96 / 131 / 62.]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ گاه مالى بر اثر صدقه دادن کم نشده است. پس عطا کنید و نترسید.

21- عنه صلى الله علیه و آله : ما طَلَعَت شَمسٌ قَطُّ إلاّ بُعِثَ بجَنبَتَیها مَلَکانِ ، إنّهُما یُسمِعانِ أهلَ الأرضِ إلاّ الثّقلَینِ : یا أیُّها النّاسُ هَلِمُّوا إلى ربِّکُم، فإنَّ ما قَلَّ و کَفى خَیرٌ مِمّا کثُرَ و ألهى ، و لا غَرَبَت شَمسٌ قَطُّ إلاّ و بُعِثَ بجَنبَتَیها مَلَکانِ یُنادِیانِ : اللّهُمّ عَجِّلْ لِمُنفِقٍ خَلَفا ، و عَجِّلْ لِمُمسِکٍ تَلَفا .[الترغیب و الترهیب : 4 / 118 / 3.]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هرگز خورشید طلوع نکرد مگر اینکه در دو طرف آن دو فرشته گماشته شدند که با ندایى که ساکنان زمین، به جز جن و انس آن را مى شنوند، آواز مى دهند : اى مردم! به سوى پروردگار خود بیایید؛ زیرا که آنچه کم باشد و کفایت کننده بهتر است از آنچه بسیار باشد و غافل کننده. و هرگز خورشید غروب نکرد مگر اینکه در دو پهلوى آن دو فرشته آواز دهند : بار خدایا! انفاقگر را زود عوض ده و ممسک را زود بى چیز گردان.

22- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : مَن أیقَنَ بالخَلَفِ جادَ بالعَطیَّةِ .[نهج البلاغة : الحکمة 138.]

امام على علیه السلام : هر که به عوض یقین داشته باشد، داد و دهش کند.

23- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : رُبَّ سَلَفٍ عادَ خَلَفا .[غرر الحکم : 5299.]

امام على علیه السلام : بسى پیش فرستاده شده اى که عوضش باز آید.

24- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : إذا قَدَّمتَ مالَکَ لآخِرَتِکَ و استَخلَفتَ اللّه َ سبحانَهُ على مَن خَلَّفتَهُ مِن بَعدِکَ ، سَعِدتَ بما قَدَّمتَ ، و أحسَنَ اللّه ُ لکَ الخِلافَةَ على مَن خَلَّفتَ .[غرر الحکم : 4136.]

امام على علیه السلام : هرگاه مال خود را براى آخرتت پیش فرستى و خداى سبحان را جانشین خویش بر بازماندگانت قرار دهى، خود به سبب آنچه پیش فرستاده اى خوشبخت گردى و خداوند هم درباره بازماندگانت، تو را نیکو جانشینى کند.

25- الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : أنفِقْ و أیقِنْ بالخَلَفِ .[بحار الأنوار : 96 / 130 / 57.]

امام صادق علیه السلام : انفاق کن و به عوض یقین داشته باش.

26- الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : إنّ الصَّدَقَةَ تَقضی الدَّینَ و تَخلُفُ بالبَرکَةِ .[الکافی : 4 / 9 / 1.]

امام صادق علیه السلام : صدقه دادن، بدهى را ادا مى کند و برکت مى آورد.

27-       عنه علیه السلام : [ یُنادی مَلَکانِ فی کُلِّ لَیلَةِ جُمُعَةٍ ] : اللّهُمّ أعطِ کُلَّ مُنفِقٍ خَلَفا و کُلَّ مُمسِکٍ تَلَفا .[بحار الأنوار : 96 / 117 / 10.]

امام صادق علیه السلام : [در هر شب جمعه دو فرشته ندا مى دهند] : بار خدایا! به هر انفاقگرى عوض ده و هر ممسکى را بى چیز گردان.

28- عنه علیه السلام : ما أحسَنَ عَبدٌ الصَّدَقَةَ إلاّ أحسَنَ اللّه ُ الخِلافَةَ على وُلدِهِ مِن بَعدِهِ .[عدّة الداعی : 61.]

امام صادق علیه السلام : هیچ بنده اى کار صدقه دادن را به خوبى انجام نداد، مگر اینکه خداوند بعد از او جانشین خوبى براى وى بر فرزندانش شد.

29- مکارم الأخلاق : رجلٌ من أصحابِ الإمامِ الصّادقِ علیه السلام : قلتُ لأبی عبدِ اللّه علیه السلام : ··· قولُهُ تعالى : «و ما أنفَقْتُم من شیء فهو یخلفه ···» فَأرانی اُنفِقُ و لا أرى خَلَفا! قالَ : أ فَتَرَى اللّه َ أخلَفَ وَعدَهُ ؟! قلتُ : لا ، قالَ : فمِمَّ ؟ قُلتُ : لا أدری ، قالَ : لَو أنّ أحَدَکُمُ اکتَسَبَ المالَ مِن حِلِّهِ و أنفَقَهُ فی حَقِّهِ لَم یُنفِقْ دِرهَما إلاّ أخلَفَ اللّه ُ علَیهِ .[مکارم الأخلاق : 2 / 21 / 2053.]

مکارم الأخلاق : مردى از اصحاب امام صادق علیه السلام گفت به امام صادق علیه السلام عرض کردم [به استناد] آیه «و آنچه انفاق کنید عوضش را او مى دهد···» انفاق مى کنم اما عوضى نمى بینم. حضرت فرمود : آیا خیال مى کنى خداوند خُلف وعده مى کند؟ عرض کردم : نه. فرمود : پس علّت چیست؟ عرض کرد : نمى دانم. حضرت فرمود : اگر فردى از شما مال حلال به دست آورد و به حقّ انفاق کند، درهمى انفاق نکند مگر اینکه خداوند عوض آن را بدهد.

ماندگارىِ انفاق شده و نابودىِ انفاق نشده

30- رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : کُلُّ ما أبصَرتَهُ بعَینِکَ و استَخلاهُ قَلبُکَ فاجعَلْهُ للّه ِ فذلکَ تِجارَةُ الآخِرَةِ ؛ لأنَّ اللّه َ یقولُ: «ما عِنْدَکُمْ یَنْفَدُ و ما عِنْدَ اللّه ِ باقٍ» .[مکارم الأخلاق : 2 / 357 / 2660 .]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر چه را که با چشم خود دیدى و دلت آن را خواست، براى خدا قرار ده، که این است تجارت آخرت؛ زیرا خداى متعال مى فرماید : «آنچه نزد شماست تمام مى شود و آنچه نزد خداست ماندنى است».

31- کنز العمّال عن عائشة : أنّهُم ذَبَحوا شاةً ، فقالَ النَّبیُّ صلى الله علیه و آله : ما بَقِیَ ؟ فقالَت : ما بَقِیَ مِنها إلاّ کَتِفُها ، قالَ [ صلى الله علیه و آله ]: بَقِیَ کلُّها غیرَ کَتِفِها .[کنز العمّال : 16150.]

کنز العمّال ـ به نقل از عایشه ـ : گوسفندى را سر بریدند [و گوشت آن را انفاق کردند]. پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : چیزى مانده است؟ عایشه عرض کرد : به جز دستش، چیزى باقى نمانده است. پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : به جز دستش، همه آن باقى مانده است.

32- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : لَم یَذهَبْ مِن مالِکَ ما وَعَظَکَ .[نهج البلاغة : الحکمة 196.]

امام على علیه السلام : آنچه از مال و داراییت [که از دست دهى و ]تو را پند (تجربتى) آموزد از دست نرفته است.

33- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : لَم یُرزَقِ المالَ مَن لَم یُنفِقهُ .[غرر الحکم : 7544.]

امام على علیه السلام : کسى که مالى را انفاق نکند آن مال [در حقیقت ]به او روزى نشده است.

34- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : إنّ إعطاءَ هذا المالِ قِنیَةٌ ، و إنّ إمساکَهُ فِتنَةٌ .

[غرر الحکم : 3391.]

امام على علیه السلام : راستى که بخشیدن این مال و دارایى، اندوخته اى [براى انسان ]است و نگاه داشتن آن [مایه] فتنه است.

35- الإمامُ علیٌّ علیه السلام : جُودُوا بِما یَفنى تَعتاضُوا عَنهُ بِما یَبقى .

[غرر الحکم : 4732.]

امام على علیه السلام : آنچه را از بین مى رود ببخشید تا در عوض آنچه را ماندنى است به دست آورید.

آداب انفاق کردن

36- مجمع البیان عن أبی الطُّفَیلِ : اشتَرى علیٌّ علیه السلام ثَوبا فأعجَبَهُ فتَصَدَّقَ بهِ .

[مجمع البیان : 2 / 792 .]

مجمع البیان ـ به نقل از ابو الطفیل ـ : على علیه السلام جامه اى خرید و از آن خوشش آمد، پس آن را صدقه داد.

37- الإمام الصادق علیه السلام : کانَ أهلُ المَدینَةِ یأتُونَ بصَدَقَةِ الفِطرِ إلى مَسجِدِ رسولِ اللّه ِ صلى الله علیه و آله و فیهِ عِذقٌ .[العذق : عنقود التمر (مجمع البیان : 2 / 1184) .]یُسمَّى الجَعرودَ .[الظاهر أنّه تصحیف ، و الصحیح «الجعرور»، و هو ضَربٌ من الدَّقلِ یَحملُ رُطَبا صِغارا لا خَیر فیه. (النهایة : 1 / 276).]، و عِذقٌ یُسمّى معافارةَ ، کانا عَظیمٌ نَواهُما ، رقیقٌ لِحاهُما ، فی طَعمِها مَرارةٌ ، فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله للخارِصِ : لا تَخرُصْ علَیهِم هذینِ اللّونَینِ لَعلَّهُم یَستَحیونَ لا یأتُونَ بهِما ، فأنزَلَ اللّه ُ «یا أیُّها الّذِینَ آمَنُوا أنْفِقُوا مِنْ طَیِّباتِ ما کَـسَبْتُمْ ـ إلى قولِهِ ـ تُنْفِقُونَ» .

[تفسیر العیّاشیّ : 1 / 150 / 493.]

امام صادق علیه السلام : مردم مدینه زکات فطر را به مسجد رسول خدا مى آوردند. در میان آنها خوشه هاى خرمایى به نام جعرود (خرماى خشک ریز) و خوشه هایى به نام معافاره نیز وجود داشت. این دو نوع خرما هسته درشت و کم گوشت و اندکى تلخ مزه بودند. رسول خدا صلى الله علیه و آله به حزّار فرمود : این دو نوع خرما را براى آنان ارزیابى مکن تا بلکه خجالت بکشند و از اینها نیاورند. پس، خداوند این آیه را نازل فرمود : «اى کسانى که ایمان آورده اید! از چیزهاى پاکیزه اى که به دست آورده اید انفاق کنید ··· » .

38- الکافی ـ و قَد قیلَ لِلإِمامِ الصّادقِ علیه السلام ، و کانَ یَتَصَدَّقُ بالسُّکَّرِ، أ تَتَصَدَّقُ بالسُّکّرِ؟! ـ : نَعَم، إنّهُ لَیس شَیءٌ أحَبَّ إلَیَّ مِنهُ ، فأنا اُحِبُّ أن أتَصَدَّقَ بأحَبِّ الأشیاءِ إلَیَّ .

[الکافی : 4 / 61 / 3.]

الکافى : امام صادق علیه السلام شکَر صدقه مى داد. به ایشان عرض شد : آیا شکَر صدقه مى دهید؟ فرمود : آرى، شکر را از هر چیز دیگرى بیشتر دوست دارم و از این رو خوش دارم آنچه را بیشتر دوست دارم صدقه دهم.

39- وسائل الشیعة : کانَ أبو الحسنِ الرِّضا علیه السلام إذا أکَلَ اُتِیَ بِصَحفَةٍ فتُوضَعُ بقُربِ مائدتِهِ ، فیَعمِدُ إلى أطیَبِ الطَّعامِ مِمّا یُؤتى بهِ فیَأخُذُ مِن کلِّ شیءٍ شیئا فیَضَعُ فی تِلکَ الصَّحفَةِ ثُمّ یأمُرُ بها المَساکینَ ، ثُمّ یَتلو هذهِ الآیةَ «فَلا اقْتَحَمَ العَقَبَةَ» .[البلد : 11 .]ثُمّ قالَ : عَلِمَ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ أنّهُ لَیسَ کُلُّ إنسانٍ یَقدِرُ على عِتقِ رَقَبَةٍ فجَعَلَ لَهُمُ السَّبیلَ إلَى الجَنّةِ .

[وسائل الشیعة : 6 / 329 / 1.]

وسائل الشیعه : امام ابو الحسن الرضا علیه السلام هرگاه غذا مى خورد، قدحى برایش مى آوردند و کنار سفره اش مى گذاشتند و حضرت از بهترین غذاهایى که برایش مى آوردند مقدارى برمى داشت و در آن قدح مى گذاشت و سپس دستور مى داد آن را به مستمندان بدهند و آنگاه این آیه را تلاوت مى کرد : «نخواست به گردنه پا نهد». سپس فرمود : خداوند عزّ و جلّ مى دانست که هر انسانى توانایى آزاد کردن بنده (فکّ رقبه) را ندارد، از این رو راه[هاى دیگرى مانند اطعام هم براى ]رسیدن به بهشت براى آنان قرار داد.

هر که در راه طاعت خدا خرج نکرد در راه معصیت او خرج خواهد کرد

40- رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : مَن مَنَعَ مالَهُ مِن الأخیارِ اختِیارا صَرَفَ اللّه ُ مالَهُ إلَى الأشرارِ اضطِرارا .

[جامع الأخبار : 505 / 1395.]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که مال خود را به اختیار از نیکان دریغ کند، خداوند مالش را به اجبار نصیب بدان گرداند.

41- الإمامُ الباقرُ علیه السلام : ما مِن عَبدٍ یَبخَلُ بنَفَقَةٍ یُنفِقُها فیما یُرضِی اللّه َ إلاّ ابتُلِیَ بأن یُنفِقَ أضعافَها فیما أسخَطَ اللّه َ .

[بحار الأنوار : 78 / 173 / 12.]

امام باقر علیه السلام : هیچ بنده اى نیست که از خرج کردن چیزى در راهى خدا پسندانه بخل ورزد، مگر اینکه به خرج کردن دو چندانِ آن در راهى خدا ناپسند گرفتار شود.

42- الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : اِعلَمْ أنّهُ مَن لَم یُنفِقْ فی طاعَةِ اللّه ِ ابتُلیَ بأن یُنفِقَ فی مَعصیَةِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ ، و مَن لَم یَمشِ فی حاجَةِ وَلیِّ اللّه ِ ابتُلِـیَ بأن یَمشیَ فی حاجَـةِ عَـدُوِّ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ .

[بحار الأنوار : 96 / 130 / 57.]

امام صادق علیه السلام : بدان که هر کس در راه طاعت خدا خرج نکند، به خرج کردن در راه معصیت خداوند عزّ و جلّ گرفتار شود و هر که در راه رفع نیاز دوست خدا قدم برندارد، به قدم برداشتن در راه رفع نیاز دشمن خداوند عزّ و جلّ گرفتار آید.

43- عنه علیه السلام : ما مِن عَبدٍ یَمنَعُ دِرهَما فی حَقِّهِ إلاّ أنفَقَ اثنَینِ فی غَیرِ حَقِّهِ .

[الکافی : 3 / 504 / 7.]

امام صادق علیه السلام : هیچ بنده اى نیست که از خرج کردن یک درهم در راهى که حقّ آن است دریغ ورزد مگر اینکه دو درهم به ناحق خرج کند.

44- عنه علیه السلام : مَن مَنَعَ حَقّا للّه ِ عَزَّ و جلَّ أنفَقَ فی باطلٍ مِثلَیهِ .

[الکافی : 3 / 506 / 21.]

امام صادق علیه السلام : هر که یک حق از خداوند عزّ و جلّ دریغ ورزد، دو چندان آن را در راه باطل خرج کند.

45- الإمامُ الکاظمُ علیه السلام : إیّاکَ أن تَمنَعَ فی طاعَةِ اللّه ِ ، فتُنفِقَ مِثلَیهِ فی مَعصیَةِ اللّه ِ .

[تحف العقول : 408.]

امام کاظم علیه السلام : از خرج کردن در راه طاعت خدا دریغ مکن که [لا جرم] دو چندان آن را در راه معصیت خدا خرج خواهى کرد.

فضیلت انفاق کردن تنگ دست

46- رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : ثَلاثَةٌ مِن حَقائقِ الإیمانِ: الإنفاقُ مِن الإقتارِ ، و إنصافُکَ النّاسَ مِن نَفسِکَ ، و بَذلُ العِلمِ لِلمُتَعلِّمِ .

[بحار الأنوار : 77 / 52 / 3.]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سه چیز از حقیقت هاى ایمان است : انفاق کردن در حال تنگدستى، انصاف به خرج دادن با مردم و دانش بخشى به طالب دانش .

47- الإمامُ زینُ العابدینَ علیه السلام : إنّ مِن أخلاقِ المُؤمنِ الإنفاقَ على قَدرِ الإقتارِ .

[تحف العقول : 282.]

امام زین العابدین علیه السلام : از خصلت هاى مؤمن، انفاق کردن به اندازه تنگدستى است.

48- الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : ثَلاثٌ مَن أتَى اللّه َ بواحِدَةٍ مِنهُنّ أوجَبَ اللّه ُ لَهُ الجَنّةَ : الإنفاقُ مِن إقتارٍ، و البِشرُ لجَمیعِ العالَمِ، و الإنصافُ مِن نَفسِهِ .

[الکافی : 2 / 103 / 2.]

امام صادق علیه السلام : سه چیز است که هر کس یکى از آنها را به درگاه خداوند برد خدا بهشت را بر او واجب گرداند : انفاق در حال تنگدستى، خوشرویى با همه مردم و انصاف نشان دادن از خود.

پرهیز از مال اندوزى

49- رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : مَن أوکى على ذَهَبٍ أو فِضَّةٍ ، و لَم یُنفِقْهُ فی سَبیلِ اللّه ِ، کانَ جَمرا یَومَ القِیامَةِ یُکوى بِهِ .

[الترغیب و الترهیب : 2 / 56 / 18.]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که زر یا سیمى بیندوزد و آن را در راه خدا خرج نکند، روز قیامت شراره اى مى شود و او را با آن داغ مى کنند.

50- الترغیب و الترهیب : قال رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ لِبلالٍ و عِندَهُ صُبرٌ مِن تَمرٍ ـ : ما هذا یا بِلالُ ؟ قالَ : اُعِدُّ ذلکَ لأضیافِکَ . قالَ : أ ما تَخشى أن یَکونَ لَکَ دُخانٌ فی نارِ جَهَنَّمَ ؟ ! أنفِقْ یا بِلالُ ، و لا تَخشَ مِن ذی العَرشِ إقلالاً .

[الترغیب و الترهیب : 2 / 51 / 9.]

الترغیب و الترهیب : پیامبر خدا صلى الله علیه و آله خطاب به بلال حبشى آنگاه که مقدارى خرما نزد او بود فرمود : این چیست اى بلال؟ عرض کرد : این را براى میهمانان شما فراهم مى آورم. پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : آیا نمى ترسى که اینها به دودى در آتش دوزخ برایت تبدیل شود؟! انفاق کن اى بلال! و از خداوند صاحب عرش، ترسِ تنگدستى نداشته باش.

51- الترغیب و الترهیب عن أنسِ بنِ مالِکٍ : اُهدِیَت لِلنَّبیِّ صلى الله علیه و آله ثَلاثُ طَوائرَ ، فأطعَمَ خادِمَهُ طائرا ، فلَمّا کانَ مِن الغَدِ أتَتهُ بِها ، فقالَ لَها رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : أ لَم أنهَکِ أن تَرفَعی شَیئا لغَدٍ ؟! فإنَّ اللّه َ یَأتی برِزقِ غَدٍ .

[الترغیب و الترهیب : 2 / 56 / 19.]

الترغیب و الترهیب ـ به نقل از انس بن مالک ـ : گوشت سه پرنده را براى رسول خدا صلى الله علیه و آله هدیه آوردند. پیامبر یکى از آنها را به خادمه اش داد تا بخورد. فرداى آن روز، خدمتکار آن پرنده را خدمت پیامبر آورد. رسول خدا صلى الله علیه و آله به او فرمود : مگر به تو نگفته بودم که [هیچ گاه ]چیزى را براى فردا ذخیره نکن؟! زیرا خداوند روزى هر فردایى را مى دهد.

کسى که انفاقش پذیرفته نمى شود

52- الإمامُ الباقرُ علیه السلام ـ لَمّا سُئلَ عن قولهِ تعالى : «و لا تَیَمَّمُوا الخَبیثَ مِنْهُ تُنْفِقونَ» ـ : کانَ النّاسُ حینَ أسلَموا عِندَهُم مَکاسِبُ مِن الرِّبا و مِن أموالٍ خَبیثَةٍ ، فکانَ الرّجُلُ یَتعَمَّدُها مِن بَینِ مالِهِ فتَصَدّقَ بها ، فنهاهُمُ اللّه ُ عَن ذلکَ، و إنّ الصَّدَقَةَ لا تَصلُحُ إلاّ مِن کَسبٍ طَیِّبٍ .

[تفسیر العیّاشیّ : 1 / 149 / 492.]

امام باقر علیه السلام ـ در پاسخ به سؤال از آیه «و لا تیمّموا الخبیث منه تنفقون ؛ و در پى ناپاک آن نروید که از آن انفاق کنید» ـ فرمود : مردم زمانى که اسلام آوردند درآمدهایى از ربا و اموال حرام در اختیار داشتند و افراد به سراغ این درآمدها در بین دارایى هاى خود مى رفتند و آنها را صدقه مى دادند، اما خداوند آنان را از این کار نهى فرمود؛ چرا که صدقه دادن جز از درآمد پاک و حلال درست نیست.

53- الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : لَو أنَّ النّاسَ أخَذوا ما أمَرَهُمُ اللّه ُ بهِ فأنفَقوهُ فیما نَهاهُم عَنهُ ما قَبِلَهُ مِنهُم ، و لو أخَذوا ما نَهاهُمُ اللّه ُ عَنهُ فأنفَقوهُ فیما أمَرَهُمُ اللّه ُ بهِ ما قَبِلَهُ مِنهُم ؛ حتّى یأخُذوهُ مِن حَقٍّ و یُنفِقوهُ فی حَقٍّ .

[کتاب من لا یحضره الفقیه : 2 / 57 / 1694.]

امام صادق علیه السلام : اگر مردم از راهى که خداوند به آنان فرمان داده است کسب درآمد کنند و آنها را در راهى که خداوند از آن بازشان داشته است انفاق کنند، آن را از ایشان نمى پذیرد و اگر از راهى که آنها را از آن نهى کرده است درآمد به دست آورند و آن درآمد را در راهى که خداوند بدان فرمانشان داده است به مصرف رسانند باز از آنان نمى پذیرد، مگر اینکه از راه حلال به دست آورند و در راه حلال انفاق کنند.

54- عنه علیه السلام ـ فی قولهِ تعالى : «أنفِقوا مِنْ طَیِّباتِ ما کَسَبْتُم» ـ : کانَ القَومُ قد کَسَبوا مَکاسِبَ سَوءٍ فی الجاهِلیَّةِ ، فلَمّا أسلَموا أرادُوا أن یُخرِجوها مِن أموالِهِم لیَتَصَدَّقوا بها ، فأبَى اللّه ُ تبارکَ و تعالى إلاّ أن یُخرِجوا مِن أطیَبِ ما کَسَبوا .

[الکافی : 4 / 48 / 10.]

امام صادق علیه السلام ـ درباره آیه «أنفقوا من طیّبات ما کسبتم ؛ از پاکى هاى آنچه به دست آورده اید، انفاق کنید» ـ فرمود : مردم در زمان جاهلیت درآمدهاى ناروا به دست آورده بودند و بعد از آنکه اسلام آوردند تصمیم گرفتند آنها را از اموال خود خارج کنند و صدقه بدهند، اما خداوند تبارک و تعالى قبول نکرد مگر اینکه [صدقه را] از پاکترین درآمدهایشان بپردازند.

منبع: میزان الحکمه، جلد 12